کاربرد ارتز برای بیماران سکته مغزی یکی از اجزای کلیدی در فرآیند بازتوانی و بازیابی استقلال حرکتی این بیماران محسوب میشود. این وسایل کمکی با هدف اصلی بهبود الگوی راه رفتن، جلوگیری از دفورمیتیها و کاهش اسپاستیسیتی طراحی میشوند. به طور مشخص، کاربرد ارتز برای بیماران سکته مغزی اغلب در قالب ارتز مچ پا (AFO) مشاهده میشود که با ثابت نگه داشتن مچ پا در زاویهای مناسب، از افتادگی پا جلوگیری کرده و ثبات را در راه رفتن افزایش میدهد. این حمایت مکانیکی نه تنها ایمنی بیمار را حین حرکت بالا میبرد، بلکه با تسهیل الگوی حرکتی صحیح، به بازآموزی عصبی و افزایش مشارکت اندام مبتلا کمک شایانی میکند. بنابراین، استفاده بهجا از ارتز تحت نظر تیم درمان (فیزیوتراپیست و کاردرمانگر) میتواند گامی مؤثر در جهت تسریع بازگشت به زندگی روزمره و بهبود کیفیت زندگی پس از سکته مغزی باشد.
با کلینیک زعفرانیه همراه باشید تا با کاربرد این وسیله حیاتی برای بیماران عزیز آشنا شوید:
- سکته مغزی چگونه رخ می دهد؟
- چه افرادی در معرض خطر سکته مغزی هستند؟
- علائم و عوارض سکته مغزی چیست؟
- کاربرد ارتز برای بیماران سکته مغزی چیست؟
- انواع ارتزهای پرکاربرد برای بیماران سکته مغزی
- طراحی و ساخت ارتز بیماران سکته مغزی در کلینیک زعفرانیه
سکته مغزی چگونه رخ می دهد؟
سکته مغزی زمانی رخ میدهد که جریان خون به قسمتی از مغز به طور ناگهانی قطع یا شدیداً کاهش یابد، که این امر معمولاً به دو دلیل اصلی اتفاق میافتد: نخست، سکته ایسکمیک (حدود ۸۷٪ موارد) که در اثر مسدود شدن یک سرخرگ مغزی توسط لخته خون ایجاد میشود، و دوم، سکته هموراژیک که در نتیجه پارگی یک رگ خونی ضعیف در مغز و خونریزی به داخل بافت اطراف آن به وجود میآید. در هر دو حالت، سلولهای مغزی به دلیل محروم شدن از اکسیژن و مواد مغذی ضروری، در عرض چند دقیقه شروع به مردن میکنند که این فرآیند منجر به از دست دادن ناگهانی عملکردهای عصبی مانند حرکت، گفتار، بینایی یا ادراک میگردد و یک فوریت پزشکی تهدیدکننده زندگی محسوب میشود.
چه افرادی در معرض خطر سکته مغزی هستند؟
- افراد با فشار خون بالا (شایعترین عامل)
- افراد مبتلا به دیابت
- افراد با چربی و کلسترول خون بالا
- افراد سیگاری یا مصرفکنندگان الکل زیاد
- افراد دچار چاقی بهخصوص چاقی شکمی
- افراد با سبک زندگی کمتحرک
- افراد مبتلا به بیماریهای قلبی (مثل فیبریلاسیون دهلیزی)
- افراد دارای سابقه سکته مغزی یا سکته قلبی
- افراد دارای سابقه خانوادگی سکته مغزی
- سالمندان (بخصوص بالای ۵۵ سال)
- افراد با استرس و اضطراب مزمن
- افراد مبتلا به اختلالات انعقادی خون
- افرادی که رژیم غذایی پرنمک و پرچرب دارند
- افرادی که داروهای خاص رقیقکننده یا ضدانعقاد را نادرست مصرف میکنند
علائم و عوارض سکته مغزی چیست؟
علائم اصلی و شایع:
- ضعف یا بیحسی ناگهانی صورت، دست یا پا (معمولاً در یک طرف بدن)
- اختلال در تکلم (لکنت، ناتوانی در حرف زدن یا درک گفتار)
- اختلال ناگهانی در بینایی (تار دیدن، دوبینی یا از دست دادن بینایی یک چشم)
- سرگیجه شدید یا از دست دادن تعادل
- سردرد بسیار شدید و ناگهانی بدون علت مشخص
- گیجی و ناتوانی در فهمیدن محیط
- مشکل در راه رفتن یا ناتوانی در حفظ تعادل ( در ادامه در این رابطه بیشتر توضیح داده ایم).
- تهوع و استفراغ (در برخی بیماران)
- بیاختیاری ادرار یا مدفوع
- تشنج (در برخی بیماران)
عوارض سکته مغزی:
عوارض بسته به شدت و محل آسیب مغزی متفاوتاند:
- عوارض جسمی
- فلج یا ضعف یک طرف بدن
- اختلال در راه رفتن و هماهنگی حرکت
- اختلال دائمی یا موقت در تکلم و بلع
- کاهش بینایی یا نابینایی یک چشم
- دردهای مزمن و حساسیت غیرطبیعی به لمس
- اختلال کنترل ادرار و مدفوع
- عوارض شناختی و ذهنی
- اختلال حافظه
- کاهش تمرکز و سرعت تفکر
- مشکلات در تصمیمگیری و قضاوت
- عوارض روانی
- افسردگی پس از سکته
- اضطراب و بیانگیزگی
- تغییرات شخصیتی
کاربرد ارتز برای بیماران سکته مغزی چیست؟
کاربرد ارتز برای بیماران سکته مغزی، به عنوان یک ابزار مؤثر و اغلب ضروری در مسیر بازتوانی عصبی-عضلانی، با هدف جبران نقصهای حرکتی، پیشگیری از عوارض ثانویه و تسهیل بازگشت عملکردها تعریف میشود. ارتز اندام تحتانی عمدتاً برای اندام های تحتانی (مانند ارتز مچ-پا یا AFO) و ارتز اندام فوقانی برای اندام های فوقانی مانند ارتزهای مچ دست یا انگشتان تجویز میشوند. مکانیسم عمل آنها مبتنی بر ارائه حمایت مکانیکی، تصحیح راستای مفاصل، محدود کردن حرکات ناخواسته و هدایت الگوی حرکتی صحیح است. به طور مشخص، یک ارتز مچ پا استاندارد با کنترل وضعیت مچ پا، از عارضه شایع “افتادگی پا” جلوگیری کرده، ثبات را در مرحله ایستادن راه رفتن افزایش میدهد و از بروز کشیدگی یا زانوی خم شده جلوگیری میکند که این امر ریسک زمین خوردن را کاهش داده و تحرک مستقل بیمار را بهبود میبخشد.
علاوه بر این، ارتزها با کاهش تونوس عضلانی افزایش یافته (اسپاستیسیتی) و جلوگیری از کوتاهی عضلات و دفورمیتیهای مفصلی (مانند انقباض فلکشن مچ پا یا آرنج)، بستر فیزیکی مناسبی برای فیزیوتراپی و کاردرمانی فراهم میکنند. در اندام فوقانی، ارتزهای استاتیک یا دینامیک میتوانند با قرار دادن دست و مچ در وضعیتی عملکردی، در کاهش درد و سفتی مفاصل برای فعالیتهای روزمره زندگی کمک کنند. انتخاب نوع ارتز (سخت، نیمهمنعطف، مفصلی، پویا) کاملاً متناسب با مرحله بهبودی، شدیت نقص، اهداف درمانی و ارزیابی تیم چندرشتهای (شامل نورولوژیست، فیزیوتراپیست، کاردرمانگر و ارتوتیست) صورت میگیرد. به طور خلاصه، کاربرد بهموقع و مناسب ارتز نه تنها یک مداخله حمایتی، بلکه یک استراتژی فعال در بازآموزی سیستم عصبی مرکزی، افزایش مشارکت اندام مبتلا و نهایتاً ارتقای کیفیت زندگی و استقلال فرد پس از سکته مغزی محسوب میشود.
هدف از استفاده از ارتز در بیمار پس از سکته مغزی چیست؟
- جلوگیری یا کاهش زاویهگیری مفاصل و دفورمیتی (حفظ طول عضله و تاندون).
- تثبیت مفصل برای ایمنی و کاهش درد (مثلاً جلوگیری از سابلاکسیشن شانه).
- بهبود مکانیک حرکت و وضعیت اندام هنگام ایستادن/راهرفتن یا هنگام فعالیتهای دستی.
- کمک به عملکرد (مثلاً کمک به قدمبرداشتن در افت مچ پا) و کاهش نیروی مراقبت.
انواع ارتزهای پرکاربرد برای بیماران سکته مغزی چیست؟
۱. ارتز مچ پا (AFO):
اغلب از پلاستیک های پلیپروپیلن ساخته میشود و مچ پا را کاملاً در زاویهای خنثی ثابت نگه میدارد که برای بیماران با افتادگی پا شدید، اسپاستیسیتی بالا یا ناپایداری کامل مچ پا مناسب است.
۲. ارتز زانو، مچ پا (بریس بلند پا):
بریس بلند پا یا KAFO (Knee–Ankle–Foot Orthosis) زمانیکه ضعف یا ناپایداری شدید مفصل زانو وجود دارد یا کنترل زانو امکانپذیر نیست، استفاده میشود.
۳. ارتز زانو:
ارتز زانو (زانوبند) در بیماران سکته مغزی نقش مهمی در تثبیت مفصل زانو و بهبود الگوی راهرفتن دارد. پس از سکته، بسیاری از بیماران دچار ضعف عضلانی، بیثباتی زانو، قفلشدن زانو در حالت پسزدگی (genu recurvatum) یا ناتوانی در کنترل خم و راستکردن طبیعی زانو میشوند. ارتز زانو با ایجاد حمایت مکانیکی و محدودکردن حرکات غلط، به بیمار کمک میکند زانو را هنگام ایستادن و راهرفتن در وضعیت صحیح نگه دارد، خطر سقوط را کاهش دهد و اعتمادبهنفس حرکتی را افزایش دهد. این بریسها همچنین میتوانند وزنگذاری صحیح، تعادل و ایمنی هنگام تمرینهای توانبخشی را بهتر کنند و به مرور امکان بازگشت عملکرد حرکتی را ارتقا دهند.
۴. ارتز ساعد و مچ دست (مچ بند طبی):
ارتز ساعد (مچ بند طبی) در بیماران سکته مغزی با هدف ثبات مفصل مچ و بهبود استفادهی عملکردی از دست بهکار میرود. پس از سکته ضعف عضلات اکستانسور یا افزایش تونوس میتواند باعث افتادن مچ، جمعشدگی انگشتان یا درد مفصل شود. مچبند با نگهداشتن مچ در وضعیت آناتومیک صحیح فشار نامتقارن بر تاندونها را کاهش میدهد، از خمشدگی ثابت و کوتاهی عضلات جلوگیری میکند و شرایط بهتری برای انجام تمرینهای کاردرمانی، گرفتن اشیا و بهبود تدریجی مهارتهای حرکتی فراهم میسازد. این ارتز همچنین هنگام فعالیت روزانه یا استراحت شبانه، ایمنی، راحتی و کنترل حرکتی را افزایش داده و بخشی مهم از برنامه توانبخشی اندام فوقانی در بیماران سکته مغزی به شمار میآید.
۵. ارتز شانه (شانه بند):
کاربرد ارتز شانه (یا شانه بند) برای بیماران سکته مغزی عمدتاً با هدف پیشگیری و مدیریت دررفتگی ناقص (ساب لاکسیشن) دردناک شانه، کاهش درد و حفظ یکپارچگی مفصل در طی مراحل اولیه بهبودی صورت میگیرد. این ارتز با حمایت مکانیکی از ساختارهای مفصلی و بافتهای نرم اطراف، وزن اندام فلج یا ضعیفشده را تحمل کرده، از کشیدگی کپسول مفصلی و لیگامانها جلوگیری میکند. این حمایت نه تنها مانع تشدید آسیب و ایجاد دردهای مزمن میشود، بلکه با فراهم آوردن شرایط پایدارتر زمینه را برای مشارکت مؤثرتر بیمار در جلسات فیزیوتراپی و کاردرمانی (مانند تمرینات دامنه حرکتی) فراهم میسازد.
طراحی و ساخت ارتز بیماران سکته مغزی
امیدواریم به طور کامل با کاربرد ارتز برای بیماران سکته مغزی آشنا شده باشید. سکته مغزی از مهمترین عوامل ناتوانیهای حرکتی و مرگومیر در جهان به شمار میرود که در پی انسداد، کاهش شدید جریان خون یا خونریزی در عروق مغزی رخ میدهد و میتواند به عوارضی مانند اختلال در کنترل عضلات بینجامد. از میان راهکارهای توانبخشی برای کاهش این عوارض، به کارگیری ارتز (بریس)های تخصصی سکته مغزی جایگاهی ویژه دارد. این ارتزها در طراحیهای متنوعی ارائه میشوند و انتخاب نوع مناسب آنها به شرایط جسمانی فرد و ویژگیهای سکته وابسته است. مراکز معتبری مانند کلینیک زعفرانیه در زمینه تجویز و تأمین این ارتزها فعالیت میکنند.
کلینیک ارتز و پروتز زعفرانیه به عنوان یکی از بهترین ارتوپد فنی شمال تهران با بهرهگیری از تخصص تیم توانبخشی و تکنولوژیهای روز، خدمات حرفهای طراحی و ساخت ارتز مخصوص بیماران سکته مغزی را ارائه میدهد تا به بهبود حرکت، کاهش درد و پیشگیری از دفورمیتی کمک کند.
در این مرکز ارتزهای تخصصی شامل ارتز مچ و ساعد، زانو و ارتزهای دست بهصورت کاملاً سفارشی و بر اساس ارزیابی دقیق آناتومی، ضعف عضلانی و نیازهای عملکردی بیمار ساخته میشوند. هدف ما افزایش ایمنی، بهبود الگوی راهرفتن و بازیابی توان حرکتی بیماران است. اگر به دنبال بهترین طراحی و ساخت ارتز برای بیماران سکته مغزی هستید، کلینیک ارتز و پروتز زعفرانیه با کیفیت بالا، پشتیبانی کامل و مشاوره تخصصی، بهترین گزینه برای شماست.
بدون دیدگاه